هر آنچه که لازم است درباره مالیات بر ارث بدانید

یکی از پیچیده‌ترین و تخصصی‌ترین مباحث مالیات، مالیات بر ارث است. قبل از اینکه به مقوله “مالیات بر ارث” بپردازیم بهتر است بدانیم مالیات بر ارث جزو کدام دسته از انواع مالیات در ایران می‌باشد. همانطور که قبلا در مقاله آشنایی با انواع مالیات مستقیم و غیرمستقیم شرح دادیم؛ یکی از بزرگترین منابع دولت‌ها در تامین هزینه‌های عمومی و رفاهی‌شان اخذ مالیات می‌باشد و مالیات در کشور ما در یک دسته بندی کلی، به مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم تقسیم می‌گردند و در دسته بندی جزئی‌تر مالیات مستقیم مجدد به مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی (ثروت) تقسیم بندی می شود.

همانطور که از محتوا میتوان فهمید مقوله ارث یک نوع دارایی و ثروت است نه درآمد. پس مالیات بر ارث، مالیات بر دارایی و ثروت می باشد. که از انواع مالیات مستقیم می‌باشد.

اگر در مورد این مبحث دانش کافی را ندارید و یا نیاز به بررسی مجدد قوانین این مقوله را دارید، حتما تا انتهای این مقاله با دروساحساب همراه باشید.

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر ارث از دیدگاه حقوقی به دو نوع دسته بندی می گردد:

1. مالیات بر ترکه
2. مالیات بر ارث

۱) مالیات بر ترکه:

مالیات بر ترکه، مالیات بر دارایی ها و اموالی است که از متوفی به جا مانده است، چه آن دارایی به ارث برسند و چه به ارث نرسند.

۲) مالیات بر ارث:

مالیات بر ارث زمانی اخذ می‌شود که ورثه آنها را به ارث ببرند و هر یک از ورثهف قسمتی از دارایی ها و اموالی که تملک کرده‌اند را به عنوان مالیات می پردازند.

پس شاید اینطور به نظر برسد که از اموال دوبار مالیات اخذ می‌شود اما در کشور ما فقط یک مالیات دریافت می‌شود و آن نیز مالیات بر ارث می‌باشد.
پس مالیات بر ارث نوعی از مالیات مستقیم (مالیات بر دارایی ها) است که بر دارایی ها و اموالی که در نتیجه فوت شخصی انتقال می‌یابد، اخذ می‌گردد. که این وراث بر مبنای طبقه بندی خویشاوندی خود با فرد فوت شده و سهم خود از ارث، باید مالیات پرداخت نمایند.

 

طبقه بندی وراث:

بر طبق ماده ۱۸ قانون مالیات‌های مستقیم وراث به سه طبقه تقسیم بندی می‌شوند:

1. وراث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، زن‌، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
2. وراث طبقه دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها.
3. وراث طبقه سوم که عبارتند از: عمو، عمه‌، دایی‌، خاله و اولاد آن‌ها.

همانطور که واضح است نسبت ورثه با متوفی نقش مهمی در تعیین مالیات ارث دارد. یعنی ورثه هرچقدر به متوفی (از نظر خویشاوندی) نزدیک‌تر باشد مالیات کمتری می‌پردازند. پس بر این مبنا نرخ مالیات بر ارث در طبقه دوم ۲ برابر و در طبقه سوم ۴ برابر (طبقه اول) می‌باشد (برطبق تبصره ۲ ماده ۱۷ قانون مالیاتهای مستقیم).

اموال و دارایی‌های مشمول مالیات بر ارث و نرخ آن‌ها

برطبق ماده ۱۷قانون مالیات‌های مستقیم،
اموال و دارایی­‌هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می‌یابد، به شرح زیر مشمول مالیات است:

1. نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به‌ استثنای موارد مندرج در بند(۲) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد
2. نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم برابر نرخهای مذکور در تبصره(۱) ماده(۱۴۳) و ماده(۱۴۳مکرر) این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
3. نسبت به حق‌الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ده درصد ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث
4. نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
5. نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم برابر نرخهای مذکور در ماده(۵۹) این قانون به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث
6. نسبت به اموال و دارایی­‌های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی­‌ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث

تبصره‌های این ماده قانونی:

تبصره ۱:

محاسبه و أخذ مالیات بر ارث در مورد متوفیان قبل از لازم الاجراء شدن این قانون (۱۳۹۵/۰۱/۰۱) اعم از اینکه پرونده مالیاتی برای آنها تشکیل شده یا نشده باشد، مشمول حکم این ماده نخواهد بود.

تبصره ۲:

نرخ‌های مذکور در این ماده مربوط به وراث طبقه اول است. در صورتی که وراث طبقات دوم و سوم باشند، نرخ‌های مذکور در این ماده به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد.

تبصره ۳:

درصورتی که متوفی و وراث، تبعه خارجی باشند، اموال و دارایی‌های متوفی که در ایران واقع است، مشمول مالیات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود.

تبصره ۴:

در مواردی که وراث سهم خود از اموال موضوع بندهای (۲)، (۴) و (۵) این ماده را به اشخاص ثالث یا وراث دیگر انتقال دهند، علاوه بر مالیات بر ارث به شرح این فصل، مشمول مالیات طبق مقررات فصول مربوط خواهند بود.

تبصره ۵:

حقوق ناشی از عقود اجاره به شرط تملیک با بانکها و سایر نهادهای مالی و اعتباری، نسبت به عرصه و اعیان املاک بر اساس ارزش معاملاتی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه خواهد شد.

 

معافیت‌های قانونی مالیات بر ارث:

برطبق ماده ۲۴ قانون مالیات‌های مستقیم، اموال زیر از شمول مالیات این فصل خارج است:

1. وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی ‌استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه‌گزار و یا کارفرما از قبیل‌ انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا و یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌گردد.
2. اموال منقول متعلق به مشمولین بند (۴) ماده (۳۹) قرارداد وین مورخ فروردین ۱۳۴۰و ماده (۵۱) قرارداد وین مورخ اردیبهشت ماه ۱۳۴۲ و بند (۴) ماده (۳۸) قرارداد وین مورخ ‌اسفندماه ۱۳۵۳ با رعایت شرایط مقرر درقرارداد مزبور با شرط معامله ‌متقابل.
3. اموالی که برای سازمانها و موسسه‌های مذکور در ماده (۲) این قانون مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به شرط تأیید سازمانها و موسسه‌های‌مذکور.
4. اثاث‌البیت محل سکونت متوفی

اگر متوفی بدهی داشته باشد، وظیفه ورثه و اداره امور مالیاتی چیست؟

برطبق ماده ۲۶ قانون مالیات‌های مستقیم در وهله اول، وراث موظفند کلیه ماترک متوفی و ارزش روز زمان‌فوت و همینطور بدهی‌ها و دیون متوفی را در اظهار نامه‌ای به اداره امور مالیاتی در زمان مهلت قانونی (یک سال از تاریخ فوت) تسلیم نمایند و در مرحله بعد اداره امور مالیاتی نیز مکلف است اظهارنامه مربوطه را رسیدگی و از ارزش دارایی‌ها و اموال به جا مانده فرد متوفی، بدهی‌ها را کسر نماید و پس از کسر بدهی‌های مذکور باقیمانده ماترک را با نرخ های تعیین شده در قانون محاسبه نماید.

تکلیف اموالی که به موجب نذر یا وقف یا وصیت انتقال می‌یابد چیست؟

بر طبق ماده ۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر اموال به موجب وصیت یا نذری به وراث انتقال یابد مشمول مالیات بر ارث خواهد شد اما اگر این اموال به غیر از وراث انتقال یابد مشمول درآمد اتفاقی می‌گردد.

ماده ۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم:

اموالی که به ‌موجب نذر یا وصیت حسب مورد به وراث منتقل می‌شود به نرخ مذکور در ماده (۱۷) این قانون و در صورتی که به غیر وراث به استثنای اشخاص مذکور در بند (۳) ماده (۲۴) این قانون، منتقل شود مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.

در مواردی که منافع مالی، مورد نذر یا وصیت باشد و همچنین منافع مالی که مورد وقف و حبس است، اشخاص منتفع از منافع به استثنای اشخاص مذکور در بند (۳) ماده (۲۴) این قانون نسبت به منافع هر سال مشمول مالیات بر درآمد خواهند بود.

تبصره- مال مورد وصیت وقتی مشمول مالیات خواهد بود که وصیت با فوت موصی قطعی شده باشد.

بهتر است بدانیم:

مبحث و مواد قانونی مالیات بر ارث در قانون مالیات‌های مستقیم_باب دوم (مالیات بر دارایی)، فصل چهارم ( مالیات بر ارث)_ شامل مواد قانونی ۱۷ تا ۴۳ در نظر گرفته شده است. که این قانون از سال ۱۳۹۵ تغییراتی داشته است.
پس بهتر است توجه کنیم مالیات بر ارث قبل از سال ۱۳۹۵ و بعد از آن متفاوت می‌باشد و تعیین تکلیف اموال متوفی قبل از سال ۱۳۹۵ با متوفیان بعد از سال ۱۳۹۵ متفاوت خواهد بود.

تفاوت های قانون جدید و قدیم مالیات بر ارث

در قانون قبل، ابتدا ماترک ارزش‌گذاری شده و سپس دیون و تعهدات از آن کسر و سپس معافیت‌های مالیاتی بر روی آن اعمال می‌شده و در آخر میزان مالیات هر کدام از ورثه تعیین می‌‍شده است؛ اما در قانون جدید اول اموال باقی مانده از متوفیان دسته‌بندی می‌شوند و بعد بر اساس گروه و دسته بندی که در قانون ذکر شده به آنها مالیات تعلق خواهد گرفت.

از دیگر تغییرات مثبت صورت‌گرفته در قانون جدید، زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی متوفی است که در قانون قدیم شش ماه بوده است ولی در قانون جدید به یکسال تغییر پیدا کرده است.

یکی دیگر از تغییرات زمان ارزش‌گذاری اموال متوفی می باشد که در قانون قبلی اموال متوفی به قیمت روز فوت محاسبه و به تبع آن مالیات آن نیز اخذ می‌شده است اما در قانون جدید ارزش اموال متوفی به قیمت روز انتقال به وراث مبنای محاسبه و مطالبه مالیات قلمداد می‌شود.

در آخر مالیات بر ارث یکی از مباحث پر‌چالش برای وراث بوده و هست. و آشنایی با حقوق موضوع این قانون، باعث می‌شود وراثت مسیری کوتاه و عاری از اشتباه و استرس را طی کنند. در صورت نداشتن آگاهی و دانش کافی در این زمینه همیشه پیشنهاد می‌شود از مشاوره مالیاتی افراد و موسسات خبره استفاده کنید.