تاریخچه حسابداری

همه ما به ضرورت وجود شغل و حرفه حسابداری در جوامع مدرن امروزی واقف هستیم و می‌دانیم که امروزه بدون وجود حرفه حسابداری انجام فعالیت‌های تجاری دچار خلل خواهد شد، اما آیا تا به حال از خود پرسیده اید که جرقه به وجود آمدن این علم در چه زمانی و در کجا اتفاق افتاده یا اینکه چه مدارک و مستنداتی دال بر به وجود آمدن این علم است و یا اینکه سیر تحول آن چگونه بوده است در این مقاله قصد داریم به تاریخچه حسابداری بپردازیم.

در این مقاله همراه دروسا حساب باشید تا به سوالات شما پاسخ دهیم.

تاریخچه حسابداری در جهان

برای اینکه متوجه بشیم که علم حسابداری از کجا به وجود آمده باید به سراغ علم باستان شناسی برویم و و یافته های فیزیکی آنها را مورد بررسی قرار دهیم. متونی که باستان شناسان از مصر و بین النهرین کشف کرده اند بیان کننده این مطلب است که این علم عمری به قدمت حدودا ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح دارد.

باستان شناسان و مورخان گمان می کنند وجود مبادلات (تجارت) باعث به وجود آمدن حسابداری به صورت اولیه بوده است.

پس اولین جرقه به وجود آمدن علم حسابداری به وجود آمدن معاملات تجاری( احتمالاً تبادل کالا به کالا) بوده است.

در اروپا با شکل گیری نظام اقتصادی پول و تامین وجه ازطریق تسهیلات( وام بانکی)، نیاز به روش‌هایی که به آنها کمک کند تا از عهده جمع‌آوری و جمع‌بندی این اطلاعات بربیایند،بیش از پیش احساس شد تا اینکه در سال ۱۴۵۸ بنتتو کوتر گلی براین امر فائق آمد و موجب تحول بزرگی در تجارت و از همه مهمتر در حسابداری شد و بدین ترتیب او بنیانگذار حسابداری مضاعف شده است.

حسابداری مضاعف یعنی برای انجام هر عملیات حسابداری دو ثبت همزمان انجام خواهد شد.

بعد از وی نیز لوکا پاچیولی راهب ایتالیایی که ریاضی دان هم بود سیستم ثبت اسناد(حسابداری دو طرفه) را ابداع نمود .از ایشان تالیفات بسیاری هم وجود دارد.وی متولد ۱۴۴۵ بوده است و به او لقب پدر علم حسابداری هم داده شده است.

حسابداری در ایران

همانطور که واقف هستید کشورمان ایران یکی از قدیمی ترین تمدن های جهان است پس با تحقیق بر روی اکتشافات باستان‌شناسی به راحتی میتوانیم ردپایی از حسابداری پیدا کنیم.

در واقع تاریخچه حسابداری در ایران سابقه عالیی دارد.

یکی از ارزشمندترین اکتشافات در این زمینه گل نوشته هایی است که در تخت جمشید به دست آمده است و مربوط به دوره هخامنشیان می باشد. متن هایی که حاوی هزینه‌ها درآمدها و غیره بوده است.

در حفاری هایی که در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴، ۱۹۳۶ و۱۹۳۸ در تخت جمشید انجام شده لوح‌های گلی بسیاری کشف شده که هدف از نگاشتن آنها اطلاعیه های عمومی و همگانی نبوده، بلکه این کتیبه‌ها اسناد مهم رسمی بوده در آنها به مسائلی مانند حقوق و دستمزد( مزد) ،شیوه های زندگی و غیره پرداخته شده است و به نوعی می‌توان گفت این اسناد مربوط به بایگانی در آن زمان بوده است . این اکتشافات بیان کننده یک نظام قدرتمند و واحد مالی بسیار پیشرفته بوده است.

با بررسی بیشتر به این نکته پی می بریم که یکی از دلایل ثبت این کتیبه ها به وجود امدن خط یا همون اختراع خط بوده است اما بهتر است بدانیم که قبل از اختراع خط هم وسایلی کشف شده که دلیل بر وجود این علم بوده است مثلاً در شوش طی اکتشافات اشیای شمارشی به اشکال کره میله و غیره به دست آمده است. این خود نشانگر سیستمهای مبادله‌ای و کنترلی است.

جالب است بدانید حدود ۳۰ هزار لوح نوشته از تخت جمشید کشف شده که ماهیت آنها امور مالی و دیوانی است . در این لوح ها متون بسیار جالبی هک شده است که گویی از حسابداری امروزی ردپای در آنها وجود دارد . این نوشته ها را می توان به چندین دسته تقسیم کرد .

تاریخچه حسابداری

به عنوان مثال:

لوح های حقوق و دستمزد و رفاه اجتماعی: که در آنها حقوق و مزد هر شغلی و بسته به طبقه اجتماعی شان مشخص شده مثلاً مزد کارگران روحانیان پیشه‌وران و …؛ نکته بسیار جالب نظام رفاه اجتماعی در این الواح است مثلاً مدت مرخصی زایمان برای کارگران زن و همچنین بیان اینکه در این دوره از مقرری مزد هم برخوردار خواهند شد.
لوح های انبارداری و خزانه داری: که در آنها از نحوه توزیع آذوقه و مواد غذایی در بین اقشار مختلف جامعه نامبرده شده و همچنین اخذ رسید در قبال پرداخت آذوقه و … به عنوان مثال متن یکی از رسیدها( لوح ها) اینگونه بوده ؛در سال ۲۲ ،حسابدار، یک کوزه آبجو اخذ کرده است.
و …

در پی ورود اسلام به ایران و تغییرات در مبانی اجتماعی ،اعتقادی و غیره حسابداری هم دستخوش تغییرات اساسی شد.

از این دوره تا دوره قاجاریه روش نوینی به نام سیاق به وجود آمد به عبارت دیگر سیاق روشی بود که در آن درآمدها و هزینه‌ها هر کدام در دفاتر مجزا ثبت میشدو اطلاعات در این دفاتر به خط سیاق ثبت می گردید.

در زمان قاجار با ورود مستشاران خارجی( آمریکایی) و اعطای امتیاز استخراج نفت به دارسی و تاسیس شرکت نفت ایران و انگلیس و امتیاز تاسیس بانک ها به خارجی ها و ….زمینه تغییرات اساسی در روشهای حسابداری و سایر امور ایجاد شد. بعدها در دوره مشروطه اوضاع وخیم اقتصادی استقراضها ها و …. باعث شد که اولین بودجه کشور، اولین قانون مالیات و حسابداری تصویب شود.

بعدتر در سال ۱۳۱۵ به بعدانشجویانی برای فراگیری و تسلط به این رشته (حسابداری) به انگلستان فرستاده شدند و سرانجام در سال ۱۳۳۶ شرکت ملی نفت موافقت کرد یک آموزشگاه حسابداری تاسیس کند و بدین وسیله سنگ بنای حسابداری امروزی گذاشته شد.

از دهه ۴۰ تا کنون با گسترش و به وجود آمدن شرکت های بزرگ مانند ایران ناسیونال ،کفش ملی و …. و ورود شرکت‌های بین‌المللی، رشته حسابداری بسیار مورد توجه قرار گرفت و همین رویه باعث بهبود روش های حسابداری و مکانیزه شدن امور گردید.

بهتر است بدانیم آقای فضل الله اکبری پدر علم حسابداری در ایران است متولد ۱۳۰۰در گلپایگان است.

ایشان تحصیلات تکمیلی خود را با استفاده از بورسیه، با اخذ مدرک دکترا از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و دانشگاه استانفورد طی نمود و بعد از آن به ایران بازگشت در سال ۱۳۳۷ با عنوان اولین مدرس در زمینه حسابداری با درجه دانشیاری به عضویت در هیئت علمی دانشگاه حقوق در دانشگاه تهران پذیرفته شد.

از ایشان آثار بسیاری بر جای مانده است مانند: